Derenie jadalne - sadzonki dereni jadalnych

Jak wygląda dereń jadalny?

Dereń jadalny (Cornus mas) to krzew dekoracyjny, który cieszy oczy przez cały rok. Już wczesną wiosną pojawiają się na nim charakterystyczne żółte kwiaty, a końcem lata - czerwone owoce. Kwiaty derenia jadalnego tworzą kwiatostany w formie baldachów: są miododajne, dlatego na wiosnę przyciągają pszczoły i inne pożyteczne owady. Końcem lata na dereniach pojawiają się owoce o czerwonej barwie, zebrane w drobne grona. Wraz z nadejściem jesieni liście derenia jadalnego zaczynają się przebarwiać, tworząc piękną mozaikę kolorystyczną. 

Owoce derenia jadalnego są cenione przez miłośników przetworów oraz stawiania nalewek. Popularna "dereniówka" to jedna z najczęściej wykonywanych w naszym kraju nalewek, ale owoce derenia świetnie nadają się także do robienia dżemów, konfitur i chutneyów.

Właściwości lecznicze derenia. Czy jest trujący?

Dereń jadalny (albo inaczej dereń właściwy) wydaje owoce, które mogą być spożywane zarówno na surowo, jak i po obróbce cieplnej: np. w formie wypieków, deserów czy napojów. Doskonale nadają się także do wytwarzania syropów, konfitur, dżemów, nalewek. Po wysuszeniu dodają aromatu wszelkim marynatom. Ciekawym sposobem na przetwarzanie owoców derenia jest ich... kiszenie. Smakosze nazywają takie przetwory z derenia polskimi oliwkami. 

Warto wiedzieć, że dereń wykorzystywany jest w tradycyjnej medycynie do niwelowania skutków niedokrwistości i wspomagania w walce z tą chorobą. Wykazuje działanie ściągające i przeciwzapalne, dobrze jest po niego sięgać w czasie biegunek i problemów z układem pokarmowym. Owoce derenia stymulują układ odpornościowy, dlatego spożywanie ich na surowo i w formie przetworów w okresie jesiennym może chronić przed sezonowymi infekcjami. 

Dereń jadalny - uprawa, pielęgnacja, przycinanie, kiedy go sadzić?

Niewiele jest roślin, które kwitną tak wcześnie jak dereń jadalny. Sadzonki i starsze okazy tego krzewu wypuszczają pierwsze kwiaty już w lutym, zanim pojawią się na nim pierwsze liście! Niektóre z odmian owocują nawet w połowie sierpnia, z kolei późne w październiku. 

Dereń nie ma zbyt dużych wymagań dotyczących warunków uprawy. Najlepiej czuje się w miejscach zacisznym, słonecznych i półcienistych. Sadzonki derenia jadalnego najlepiej jest umieszczać w glebie żyznej, piaszczysto-gliniastej. Związkiem potrzebnym do obfitego owocowania i wzrostu derenia jest wapń. Dobrze jest regularnie badać kwasowość gleby: derenie nie najlepiej znoszą kwaśne środowisko, znacznie lepiej im służy odczyn obojętny lub zasadowy. Roślina nie przepada za nadmierną ilością wody, ale dobrze jest zadbać o to, aby gleba pod nią była stale odrobinę wilgotna, co jest szczególnie ważne w porze suszy. 

To, kiedy najlepiej sadzić derenia związane jest z rodzajem zakupionych sadzonek. Sadzonki z gruntu, z gołym korzeniem, najlepiej jest posadzić je wczesną wiosną lub na jesieni, uprzednio przycinając korzenie oraz pędy o ok. 10-15 cm.  Sadzonki derenia zakupione w doniczkach można sadzić niezależnie od etapu sezonu wegetacyjnego. 

Dół do sadzenia dereni warto jest odpowiednio przygotować: roślina odwdzięczy się szybkim zaadaptowaniem się w ogrodzie. W dole dobrze jest umieścić ziemię próchniczą, która dobrze zatrzymuje składniki mineralne i wodę, bardzo potrzebne we wczesnej fazie wzrostu. Jeżeli sadzonki są przesuszone, na kilkanaście minut przed sadzeniem warto je umieścić w pojemniku z wodą, aby solidnie "się napiły". Po posadzeniu, ziemię wokół derenia ubijamy i obficie podlewamy. Nawożenie derenia jadalnego należy ograniczyć do początku sezonu i najlepiej korzystać z nawozów organicznych: samodzielnie przygotowanych, z kompostu lub obornika. 

Przycinanie derenia jadalnego zazwyczaj zaleca się robić na wiosnę, gdy roślina już przekwitnie. W ten sposób można uzyskać prześwietloną koronę: bardzo ważne jest usuwanie zagęszczających się liści, aby owoce miały możliwość dojrzewać na słońcu. Chcąc długo cieszyć się dereniem jadalnym dobrze jest regularnie go odmładzać: w tym celu usuwa się u nasady najstarsze pędy, najlepiej w odstępstwie dwóch, trzech lat. 

Dereń jadalny jest również rośliną z powodzeniem wykorzystywaną do tworzenia żywopłotów. Jeśli jednak chcemy w ten sposób prowadzić naszą sadzonkę, powinniśmy przeprowadzić cięcie już w pierwszym roku po posadzeniu. Ogrodnicy zalecają, aby główne cięcia żywopłotu przeprowadzać końcem zimy lub przedświośniem. W czasie wegetacji najlepiej jest ograniczyć się jedynie do cięć poprawkowych, które nie powinny być zbyt głębokie. Jeśli zadbamy o to, aby krawędzie boczne prowadzonego żywopłotu były w kształcie trapezu, dolne części rośliny będą miały odpowiedni dostęp do promieni słonecznych, dzięki czemu będą obficie rosnąć. 

Dereń jadalny - odmiany idealne na przetwory i nalewki

Wszystkie odmiany derenia jadalnego są plenne i mrozoodporne. Mogą być uprawiane w całej Polsce, niezależnie od regionu. Najbardziej popularne pochodzą z Ukrainy, Bułgarii, Słowacji i Austrii, jednak i Polska ma się czym pochwalić. Wyróżniono aż piętnaście odmian wyhodowanych w Polsce, między innymi jest to dereń jadalny 'Szafer','Bolestraszycki', 'Dublany', 'Florianka' i 'Juljusz'.

Najlepszymi odmianami do uprawy w celu uzyskania dużych, soczystych i pełnych smaku owoców są 'Raciborski' (z największą zawartością kwasu loganowego, który stanowi o wyjątkowości owoców derenia), 'Szafer' (o dużych, gruszkowatych, ciemnowiśniowych owocach) oraz 'Świetljaczok'. Ta ostatnia odmiana ma wręcz gigantyczne owoce, doskonale poddające się przetwórstwu. 

Dereń 'Dublany' jest najczęściej polecany na nalewki, podobnie jak 'Słowianin' i 'Kresowiak'. Z kolei dereń jadalny 'Podolski', ze względu na dużą zawartość pektyn i cukrów, okazuje się najlepszym wyborem, jeśli chcemy nastawić dżemy i konfitury ze stosunkowo niewielką ilością cukru białego. 

Należy mieć na uwadze, że niektóre odmiany tej rośliny, jak np. dereń jadalny 'Variegata', mają głównie walory dekoracyjne. I chociaż oczywiście ich owoce również nadają się do spożycia, to jednak nie mają takiej pełni smaku oraz są znacznie mniejsze od innych, celowo hodowanych na owoce odmian. 

Ponieważ dereń jadalny nie jest zbyt trudny w uprawie, a jego krzewy stanowią ozdobę ogrodu, zachęca do sadzenia w większych skupiskach, jeśli mamy na to miejsce. W ten sposób możliwe jest stworzenie zagajnika dereniowego, w którym poszczególne krzewy będą wydawać owoce odpowiednie do różnych zastosowań.